XLAB Test Laboratuvarı’ nda belirtilen gerekliliklere uygunluk veya uygunsuzlukla ilgili karar konusunda oluşturulan talimatı müşterilere sunmak ve raporlamaktır. Uygunluğun bildirilmesine yönelik yasal veya düzenleme kaynaklı gereklilikler önceliklidir.
Laboratuvarda yapılan deney sonuçlarının standart bir şartnameye göre değerlendirilmesi durumunda uygulanacak karar kuralını açıklamaktadır.
Laboratuvar Yöneticisi deney raporlarını kontrol etmekten, onaylamaktan, çalışmaların iş kuralına uygun yürütülmesini sağlamaktan sorumludur. Karar kuralının uygulanması müşteri talebi doğrultusunda Laboratuvar Yöneticisinin yetki ve sorumluluğundadır.
Laboratuvar Teknik Personeli bu prosedüre uygun olarak raporların hazırlanmasını sağlamaktan, kendi hazırladığı raporlar haricindeki raporları kontrol etmekten, raporları müşterilere ulaştırmaktan sorumludur.
XLAB Test Laboratuvarına ait deney raporlarında müşteri tarafından talep edilmediği sürece ölçüm belirsizliği ve uygunluk beyanı verilmemektedir. Müşterinin onaylamış olduğu XL.PR.FR.09.02 Talep, Teklif ve Sözleşme Formu’nda talep etmesi doğrultusunda, belirlenmiş bir gerekliliğe göre deney yapıldığında ve müşteri veya gereklilik bir uygunluk bildirimini zorunlu kıldığında deney sonuçlarının bu belirlenmiş gerekliliğe uygunluk gösterip göstermediğini belirten bir açıklamaya deney raporunda yer verilir.
Müşteri deney için bir şartnameye veya standarda uygunluk beyanı talep ettiğinde laboratuvar deney raporunda uygunluk beyanının hangi sonuçlara uygulandığını, hangi şartnamelerin, standartların veya bunlarla ilgili bölümlerin karşılandığını ya da karşılanmadığını ve talep edilen şartname veya standardın içeriğinde bulunmuyorsa uygulanan karar kuralını beyan eder.
Deneyi yapılan öğelerin şartnameye veya ilgili mevzuata uygunluk değerlendirmeleri de, Laboratuvar Yöneticisi ve Laboratuvar Teknik Personeli tarafından yapılır. Bir şartnameye uygunluk beyanı yapıldığında, uygunluk beyanı deney raporlarında %95'lik kapsam olasılığına dayanan genişletilmiş belirsizlik ile değerlendirilir. %95 güvenilirlik seviyesinin altında deney sonucu verilmemektedir.
Eğer herhangi bir şartname, standart ya da ilgili yasal yükümlülüğe uyum zorunlu değilse bu durumda uygunluğun veya uymazlığın değerlendirilmesi yapılamaz. Belirsizliğin deney sonuçlarının değerlendirmesi bildirimini etkilediği çeşitli olası durumlar vardır ve bunlar aşağıda belirtilmiştir:
Belirlenmiş bir güven düzeyindeki belirsizlikle genişletilmiş deney sonucunun, ürün ya da deney standardında veya mevzuatta tanımlanmış bir sınır veya sınırlar dışına ya da içine düşmemesi gerektiğinin açıkça belirtildiği durumdur. Bu durumlarda uygunluğun veya uymazlığın değerlendirilmesi kolaylıkla yapılabilir (Görsel.1 durum 1, 5, 6 ve 10).
Belirlenmiş bir güven düzeyindeki belirsizlikle genişletilmiş deney sonucunun, ürün ya da deney standardında veya mevzuatta tanımlanmış bir sınır veya sınırlar dışına ya da içine düşmemesi gerektiği açıkça belirtilmemiş ise, bu durumlarda uygunluğun veya uymazlığın değerlendirilmesi aşağıdaki yaklaşımlar ile yapılabilir (Görsel.1 durum 2, 3, 4, 7, 8 ve 9):
Eğer yasal şartlar, ret veya kabul ile ilgili bir kararı zorunlu kılıyorsa, Görsel.1’deki Durum 2 ve 7 uygunluk olarak; Durum 4 ve 9 ise uygunsuzluk olarak belirtilebilir (daha düşük bir güvenilirlik seviyesi hesaplanıp raporlanarak).
Tek bir partinin iki veya daha fazla numunesi test edilebiliyorsa veya ölçüm tekrarlanabilirse, tekrarlı testler veya tekrarlanan ölçümler yapmak tavsiye edilir. Aynı numuneler üzerindeki tüm test sonuçlarının veya tekrarlanan ölçüm sonuçlarının ortalama değeri ve bu ortalama değer için yeni belirsizlik değeri tahmin edildikten sonra, yukarıda 5.2.1, 5.2.2 ve 5.2.3’de tarif edilen aynı kıyaslama yapılmalıdır.
5.2.4. Sonuç tam spesifikasyon sınırı üzerindeyse, belirtilen güvenilirlik seviyesinde uygunluk veya uymazlık beyan etmek mümkün değildir. Bu durumda sonuç ve genişletilmiş belirsizlik; “belirtilen güvenilirlik seviyesinde uygunluk/uymazlık gösterilememiştir” ifadesiyle bildirilmelidir (Görsel.1 durum 3 ve 8).
Eğer ürün veya deney standardı, laboratuvar raporunda uygunluk bildirimini zorunlu kılar ancak ilgili standartlarda uygunluğun değerlendirilmesinde güven düzeyinin ve ölçme belirsizliğinin etkilerine ilişkin herhangi bir bilgi vermez ise, laboratuvar-güven düzeyini ve ölçme belirsizliğini göz önünde bulundurmaksızın-elde edilen sonucunun yalnızca belirtilmiş sınırlar içinde olup olmadığına dayanarak uygunluğun veya uymazlığın değerlendirilmesini yapabilir.
Müşteri ile laboratuvar arasında yapılan anlaşma veya karar kuralı, deney sonuçlarının değerlendirilmesiyle ilgili hükümler içerebilir. Anlaşma hükümleri; uygunluk veya uymazlığın değerlendirilmesinde güven düzeyi ve ölçme belirsizliğinin etkileri ile deney sonucunun ürün ya da deney standardının ya da müşterinin belirttiği sınırlara göre değerlendirilmesini, hatta deney sonucunun hangi güven düzeyine göre uygun olup olmadığının hesaplanmasını içerebilir. Bu durumda uygunluğun veya uymazlığın değerlendirilmesi anlaşmanın bu hükümlerine göre yapılmalıdır. Anlaşma hükümleri yasal şartlar ile çelişmemelidir. Ayrıca paylaşılan riske ait değerlendirmeler burada da geçerlidir.
5.5. Sonuç tam spesifikasyon sınırı üzerindeyse, belirtilen güvenilirlik seviyesinde uygunluk veya uymazlık beyan etmek mümkün değildir. Bu durumda sonuç ve genişletilmiş belirsizlik, belirtilen güvenilirlik seviyesinde uygunluk veya uymazlığın gösterilemediğini işaret eden bir ifade ile birlikte bildirilmelidir. Eğer yasal şartlar güven düzeyine bakılmaksızın uygunluk veya uymazlık şeklinde bir değerlendirme bildirimini zorunlu kılıyorsa, bildirim mevzuatın belirttiği sınıra (ölçüte) göre yapılmalıdır:
| 💼 Durum | 📏 Ölçüm ve Belirsizlik İlişkisi | ✅ Uygunluk | 📝 Açıklama / Not |
|---|---|---|---|
| 1 | Ölçüm sonucu, sınırdan güvenli uzaklıkta (belirsizlik dâhil) | Uygun | Güvenli ve net uygunluk mevcut. |
| 2 | Belirsizlik sınırın biraz içine giriyor | Büyük olasılıkla uygun | Kabul edilebilir belirsizlik. |
| 3 | Belirsizlik sınırla çakışıyor | Kararsızlık | Ek değerlendirme gerekebilir. |
| 4 | Belirsizlik sınırın ötesine taşıyor | Kararsızlık | Uygunluk sınırı net belirlenemiyor. |
| 5 | Ölçüm sonucu sınırın dışında | Uygun değil | Spesifikasyona aykırı. |
| 6 | Ölçüm sonucu diğer sınırdan güvenli uzaklıkta | Uygun | Güvenli ve net uygunluk mevcut. |
| 7 | Belirsizlik diğer sınırdan biraz içeri giriyor | Büyük olasılıkla uygun | Kabul edilebilir belirsizlik. |
| 8 | Belirsizlik diğer sınırla çakışıyor | Kararsızlık | Ek değerlendirme gerekebilir. |
| 9 | Belirsizlik diğer sınırın ötesine taşıyor | Kararsızlık | Belirsizlik yüksek, yorum zor. |
| 10 | Ölçüm sonucu ve belirsizlik açık şekilde sınır dışında | Uygun değil | Kesin uygunsuzluk. |
Durum 1: Ölçülen sonuç belirsizlik aralığının yarısı kadar yukarıya doğru uzatıldığında bile üst sınırın altındadır. Bu sebeple ürün spesifikasyona uygundur.
Durum 2: Ölçülen sonuç belirsizlik aralığının yarısından az bir pay ile üst sınırın altındadır; bu sebeple, uygunluk belirtmek mümkün değildir. Bununla birlikte, %95'in altında bir güvenilirlik seviyesi kabul edilebilirse, uygunluk belirtmek mümkün olabilir.
Durum 3: Ölçülen sonuç sınırın tam üzerindedir; bu sebeple, herhangi bir önemli güvenilirlik seviyesinde uygunluk veya uymazlık belirtmek mümkün değildir. Bununla birlikte, güvenilirlik seviyesine bakılmaksızın bir karar vermek zorunlu ise: Eğer gerek, ölçülen değer ≤ üst sınır ise, bir uygunluk belirtmek mümkün olabilir.
Durum 4: Ölçülen sonuç, belirsizlik aralığının yarısından az bir pay ile üst sınırın üstündedir; bu sebeple, uymazlık belirtmek mümkün değildir. Bununla birlikte, %95'in altında bir güvenilirlik seviyesi kabul edilebilirse, uymazlık belirtmek mümkün olabilir.
Durum 5: Ölçülen sonuç, belirsizlik aralığının yarısı kadar aşağı doğru uzatılsa bile, üst sınırın ötesindedir. Bu sebeple, ürün spesifikasyona uygun değildir.
Durum 6: Ölçülen sonuç belirsizlik aralığının yarısı kadar aşağıya doğru uzatıldığında bile alt sınırın üstündedir. Bu sebeple ürün spesifikasyona uygundur.
Durum 7: Ölçülen sonuç belirsizlik aralığının yarısından az bir pay ile alt sınırın üstündedir; bu sebeple, uygunluk belirtmek mümkün değildir. Bununla birlikte, %95'in altında bir güvenilirlik seviyesi kabul edilebilirse, uygunluk belirtmek mümkün olabilir.
Durum 8: Ölçülen sonuç sınırın tam üzerindedir; bu sebeple, herhangi bir önemli güvenilirlik seviyesinde uygunluk veya uymazlık belirtmek mümkün değildir. Bununla birlikte, güvenilirlik seviyesine bakmaksızın bir karar vermek zorunlu ise: Eğer gerek, ölçülen değer ≥ alt sınır ise uygunluk; ölçülen değer > üst sınır ise uymazlık belirtmek mümkün olabilir.
Durum 9: Ölçülen sonuç, belirsizlik aralığının yarısından az bir pay ile alt sınırın altındadır; bu sebeple, uymazlık belirtmek mümkün değildir. Bununla birlikte, %95'in altında bir güvenilirlik seviyesi kabul edilebilirse, uymazlık belirtmek mümkün olabilir.
Durum 10: Ölçülen sonuç, belirsizlik aralığının yarısı kadar yukarı doğru uzatılsa bile, alt sınırın ötesindedir. Bu sebeple, ürün spesifikasyona uygun değildir.
| Parametre | Değer | Birim | Açıklama | G.A. % | |
|---|---|---|---|---|---|
| X | : | 18,9 | °C | Ölçülen Değer | |
| LowerLimit | : | 20,0 | °C | Alt Limit | |
| U | : | 0,6 | °C | 95% G.A. | |
| u | : | 0,3 | °C | 68% G.A. | |
| k | : | 1,64 | Tek Uçlu | ||
| Koruma Bandı | : | 0,5 | °C | ||
| Alt Kabul Limiti | : | 19,5 | °C | G.A. % | |
| Değerlendirme | : | UYMAZLIK | 95 |
Yukarıda koruma bandı hesaplanarak güven aralığı kontrol örneği verilmiştir.
Ölçüm sonuçlarının yönetmelik/şartname limit değerlerine göre yorumlanması gerektiğinde ilgili bakanlığa bağlı özel hususlar da dikkate alınarak ILAC G8 Guidelines on the Reporting of Compliance with Specification rehberi ve XL.PR.TL.09.01 Karar Kuralı Talimatı doğrultusunda aşağıdaki kural uygulanır:
| Hazırlayan | Onaylayan | Onay Tarihi | Revizyon No | Yapılan Değişiklik |
|---|---|---|---|---|